به گزارش سینماپرس، امرالله احمدجو، جزو معدود کارگردان‌هایی است که در برخی از آثارش رگه‌هایی از تعزیه دیده می‌شود. کارگردان سریال ماندگار و خاطره‌انگیز «روزی روزگاری» درباره امکان‌پذیر بودن و نیز الزامات و تدابیر لازم و احتمالی برای اجرای آنلاین تعزیه در شرایط ویژه کرونایی به «جوان» می‌گوید: آقایان باید بگردند تعزیه‌هایی را که خاص، آراسته و قابل‌توجه هستند، پیدا بکنند. چون الان برخی تعزیه‌ها هستند که متأسفانه سرسری برگزار می‌شوند. حالا یا تعزیه‌خوان‌ها آمادگی لازم را ندارند یا ابزار ناکافی است یا مخلوط است؛ یعنی استفاده ناشیانه از میکروفن و وسایلی دیگر که به نوعی باعث به هم خوردن نظم برگزاری تعزیه شده‌اند. یا اینکه اصرار به آوردن اسب در تعزیه در حالی که اساساً نحوه استفاده نمایشی از آن حیوان را بلد نیستند یا اینکه صرفاً از آن به عنوان یک دکور یا ماکت در حاشیه صحنه استفاده می‌شود که باعث ضعیف‌شدن اجرای تعزیه می‌گردد. در عین حال ما تعزیه‌های مفصلی در نقاط مختلف کشورمان از جمله در نوش‌آباد سمنان، محلات و تفرش استان مرکزی، دولت‌آباد و خمینی‌شهر اصفهان داریم که تعزیه‌های آراسته‌ای محسوب می‌شوند و قابلیت نمایش آنلاین برای مخاطبان را دارند.

احمدجو در ادامه می‌افزاید: از دید بنده لازم است که یک بنیاد خاص تعزیه شکل بگیرد، موزه‌ای مختص به تعزیه شکل بگیرد تا در آرشیو آن فیلم‌ها و عکس‌ها گردآوری و شرایط آموزش به صورت امری دائمی برای تعزیه تأسیس شود. صرف‌نظر از امتیازات بسیار زیاد معنوی و دینی که در تعزیه وجود دارد، باید توجه داشته باشیم که تعزیه مادر همه نمایش‌های ایران است. تعزیه می‌تواند بهترین الگو و نمونه برای بومی شدن اجرای نمایش، فیلمسازی، طراحی صحنه و عرصه‌های مختلف کارهای صحنه‌ای در کشورمان باشد. مسئولان در این رابطه هر اندازه می‌توانند باید برای تعزیه کار بکنند تا بتوانیم تعزیه را بهتر مطرح کنیم که استفاده از امکان اجرا و پخش آنلاین در شرایط فعلی اولین قدم محسوب می‌شود.

تماشاگر یا شرکت‌کننده

کارگردان سریال «تفنگ سرپر» در رابطه با اینکه چه مؤلفه‌هایی باید مراعات شود تا مخاطب در تماشای پخش آنلاین یک تعزیه نسبت به یک اجرای ضبط شده رغبت و میل بیشتری داشته‌باشد، می‌گوید: اگر تعزیه‌های درست انتخاب شوند، مخاطب هم پای کار می‌نشیند. ضمن اینکه لازم است بگویم که تعزیه تماشاگر ندارد و از آنجایی که یک نمایش آیینی محسوب می‌شود، در واقع تعزیه شرکت‌کننده دارد؛ مثل عروسی و عزا مجموعه آدم‌ها تعزیه را برگزار می‌کنند. تعزیه به آن معنایی که در مورد تئاتر گفته می‌شود، نمایش نیست، بلکه یک آیین نمایشی است. وقتی یک مسابقه فوتبال به صورت زنده پخش می‌شود، تأثیر و هیجان بیشتری نسبت به یک مسابقه ضبط‌شده دارد. وقتی مخاطب از طریق تلویزیون یا هر رسانه دیگر شاهد پخش زنده مسابقه فوتبال است، یک احساس مشارکتی در او ایجاد می‌شود که در مورد پخش زنده تعزیه هم ایجاد یک چنین حسی صادق است.

این پیشکسوت هنر تعزیه در ادامه می‌افزاید: با توجه به ضیق مکانی پیش آمده و البته مزیت نداشتن محدودیت مکانی و جغرافیایی برای پخش زنده تعزیه و گستره وسیعی از مخاطبان که می‌توانند شرکت‌کنندگان بالقوه‌ای حین پخش زنده تعزیه محسوب شوند، قطعاً با اتخاذ تدابیر لازم و نیز فراهم کردن بسترهای تبلیغاتی و رسانه‌ای می‌توانیم به صورت همزمان درصدد معرفی جهانی این هنر آیینی نمایشی به دیگر اقوام و ملل دنیا هم باشیم.

احمدجو در همین رابطه خاطر نشان می‌کند: مشروط به انجام برنامه‌ریزی‌های دقیق در کنار ارائه تعریف درستی از تعزیه می‌توانیم نسبت به معرفی جهانی آن امیدوار باشیم. منظورم از به کار بردن اصطلاح تعریف درست از تعزیه این است که بدانیم تعزیه یک منظومه است که روایت و نقالی می‌شود، نمایش نیست. منتها هر بخش و شخصیت را یک نفر زبان حالش را بیان و اجرا می‌کند؛ مانند نقال‌ها که ممکن است برای اجرا لباس مخصوصی بپوشند، تعلیمی یا گرزی و شمشیری دستشان بگیرند، در تعزیه این وجه مفصل‌تر است و آواز را هم به آن اضافه می‌کنند. هر کدام را روایتگران سعی می‌کنند تا با نقالی روح واقعه عاشورا را به جای تاریخ عاشورا روایت کنند. تاریخ عاشورا در کتاب‌ها نوشته شده‌است و روی منابر در مورد آن صحبت می‌شود، اما در تعزیه مرثیه‌خوان با در نظر گرفتن حس و حال و شور، می‌خواهد فضای آن موقعیت را در اذهان مشارکت‌کنندگان زنده کند. تا این هنر آیینی نمایشی از بین نرفته باید برای آن کاری کرد و اگر این تعریف از تعزیه در اذهان دست اندرکاران ایجاد گردد، می‌توانیم امیدوار باشیم که چنین اتفاقی بیفتد. تعزیه از سایر مظاهر عزاداری‌های ما آسیب‌پذیرتر است، چون ممکن است به تقلید از تکنیک‌های فیلمسازی و صحنه‌های تئاتری دچار چرخش‌ها و دگرگونی‌هایی گردد و از شکل واقعی خودش دور شود. باید هر چه زودتر و قبل از وقوع هر نوع اعوجاج و تغییری در این مسئله، فکر عاجلی برای حفظ و حراست از آن صورت بگیرد. من هیچ چیزی اصیل‌تر از تعزیه نمی‌شناسم؛ قبلاً به موازات آن نمایش روحوضی بود که در عروسی‌ها و جشن‌ها اجرا می‌شد که آن هم تغییرات زیادی کرد.

انعطاف منحصر به‌فرد تعزیه

این کارگردان با تأکید بر اینکه تعزیه یک آیین بسیار کهن و صیقل یافته‌است که توسط میلیون‌ها انسان با ذوق و سلیقه به پختگی رسیده‌است، می‌افزاید: تعزیه انعطاف بسیار عجیب و غریبی دارد که با هر شکل و شرایطی قابل اجراست. مثلاً شما در تعزیه همانطور که می‌توانید لشکر عمربن‌سعد و ابن‌زیاد را با حضور هزاران نفر نمایش بدهید با دو نفر و حتی بدون حضور کسی می‌توانید نمایش دهید و مخالف‌خوان خطاب به لشکریان- صرفاً با اشاره به پشت سرش که کسی حضور ندارد- بگوید «بگیرید دور او را تنگ» و این به ذهن شرکت‌کننده القا می‌شود که انگار لشکری پشت سر او ایستاده‌است. تعزیه تا به این حد انعطاف دارد. ضمن اینکه تعزیه‌خوان ملزم نیست مثلاً عینکش را بردارد یا اینکه از وسایلی مثل ساعت که متعلق به زمان واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری نیست، استفاده نکند یا اینکه ممکن است برای نشان دادن تجمل و ایجاد سایبان بالای سر ابن زیاد از چتر استفاده کند. ضمن اینکه باید تنوع و تفاوت‌های تعزیه‌ها حفظ شود؛ مثلاً تعزیه آذربایجان با تعزیه شهرستان محلات تفاوت‌هایی دارد که باعث ایجاد رنگارنگی و تنوع نمایشی می‌شود که ما چنین امتیازی را در هیچ نمونه دیگری نداریم. بنابراین هر قدر به تعزیه کمک شود و قدمی برای محافظت از این میراث منحصر به‌فرد برداشته شود، قطعاً مبارک است.